Cà phê Việt Nam đang được nhìn nhận không chỉ là một nông sản xuất khẩu mà còn là di sản văn hóa sống động, kết nối tri thức bản địa với chuỗi giá trị toàn cầu.
Tại Hội thảo khoa học – Diễn đàn quốc tế “Chuỗi giá trị ngành công nghiệp cà phê toàn cầu – Phát triển toàn cầu, địa phương và bền vững” vừa diễn ra tại Bảo tàng Thế giới Cà phê (Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk), cà phê Việt Nam được nhìn nhận như một di sản văn hóa phi vật thể sống động, mang giá trị toàn cầu, góp phần vào phát triển bền vững.
Hội thảo do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk phối hợp Trường Đại học Văn hóa thành phố Hồ Chí Minh, UNESCO, Đại học Vân Nam (Trung Quốc) tổ chức, cùng sự đồng hành của tập đoàn Trung Nguyên Legend và hơn 200 đại biểu là các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp, tổ chức trong và ngoài nước tham gia.
Bản sắc địa phương và giá trị toàn cầu của cà phê
Hội thảo “Chuỗi giá trị ngành công nghiệp cà phê toàn cầu – Phát triển toàn cầu, địa phương và bền vững” (“Glocal and Sustainable Development: Coffee Industry Global Value Chain Top Forum 2025”) đã thu hút gần 70 bài tham luận bao quát nhiều lĩnh vực từ kinh tế, xã hội, văn hóa, nhân học, di sản học đến công nghệ chế biến, chuỗi giá trị toàn cầu và phát triển bền vững từ các nhà khoa học, chuyên gia, nhà nghiên cứu, tổ chức, doanh nghiệp, trong đó có 8 tham luận tiêu biểu được trình bày trực tiếp tại chương trình (ngày 06/12/2025).
Bàn về giá trị của cà phê trong chuỗi giá trị toàn cầu, tham luận “Để văn hoá cà phê được UNESCO ghi danh di sản Thực hành tốt – Vai trò sống động của cộng đồng chủ thể di sản”, TS. Nguyễn Thị Thu Trang đại diện nhóm nghiên cứu cho biết: “Cà phê không chỉ là ngành hàng xuất khẩu chiến lược mang lại nguồn ngoại tệ lớn, mà còn tạo nên chuỗi giá trị kinh tế-văn hoá-xã hội-du lịch,… khép kín”. Cà phê còn được phân tích với vai trò “kết nối xã hội”, là phương tiện giao tiếp, “đi cà phê” gặp gỡ, trò chuyện, xây dựng mạng lưới xã hội.
Đắk Lắk – thủ phủ cà phê Việt Nam, vừa là vùng sản xuất cà phê lớn nhất cả nước, “vừa lưu giữ hệ tri thức bản địa về trồng, chế biến và thưởng thức cà phê”, hình thành nên “không gian văn hóa cà phê” giàu bản sắc, kết nối cộng đồng. Đặc biệt, tại hội thảo, trong tham luận “Để văn hoá cà phê được UNESCO ghi danh di sản Thực hành tốt – Vai trò sống động của cộng đồng chủ thể di sản”, TS. Nguyễn Thị Thu Trang đã nhận định “Tri thức trồng, chế biến Đắk Lắk” “là một di sản sống động, đa tầng giá trị, kết tinh tri thức, kỹ năng, tập quán và nghi lễ của nhiều thế hệ cộng đồng Tây Nguyên, có tính kế thừa và khả năng thích ứng”. Điều này góp phần định hình tầm nhìn mới cho sự phát triển của ngành cà phê Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Nâng tầm giá trị cà phê Việt Nam trên chuỗi giá trị toàn cầu
Tháng 3/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã trao chứng nhận “Tri thức trồng và chế biến cà phê Đắk Lắk” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Chương trình Hội thảo khoa học – diễn đàn quốc tế “Chuỗi giá trị ngành công nghiệp cà phê toàn cầu – Phát triển toàn cầu, địa phương và bền vững” lần này tiếp tục mở ra bước đi quan trọng trong hành trình xây dựng Hồ sơ “Tri thức trồng và chế biến cà phê Đắk Lắk” trình UNESCO ghi danh vào Danh sách Thực hành tốt bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
UNESCO đã ghi danh nhiều thực hành liên quan đến cà phê có thể kể đến: Văn hóa và truyền thống Cà phê Ả Rập (2015), Nghi lễ cà phê Ethiopia (2010), cà phê Thổ Nhĩ Kỳ (2013). “Hội tụ điều kiện để trở thành một điển hình thực hành tốt: di sản sống động, được cộng đồng bảo tồn tự nhiên, đóng góp tích cực vào sinh kế, môi trường, giao lưu văn hoá, và có khả năng lan tỏa quốc tế”, “Tri thức trồng và chế biến cà phê Đắk Lắk” có cơ hội lớn được UNESCO ghi danh, giúp tôn vinh tri thức bản địa, gia tăng giá trị thương hiệu cà phê Việt Nam, khẳng định đóng góp của Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk trong bản đồ di sản văn hóa thế giới.
